Dernekler Kanununda, 7226 sayılı Kanun ile yapılan değişikliğe ilişkin bilgi notu:
Bildiğiniz üzere, Derneklere, üyelerine ilişkin bilgileri idareye bildirme yükümlüğü, 2018 yılında Dernekler Yönetmeliğinde yapılan değişiklik ile getirilmişti.
Söz konusu Yönetmelik değişikliğinin hukuka aykırı olduğuna ilişkin sizlere bilgi vermiştik. Bu kez, 7226 sayılı Torba Kanun ile 5253 sayılı Dernekler Kanununun 23, 32 ve Geçici Madde 1’de yapılan düzenlemeler ile bildirim yükümlülüğü getirilmiştir. Bu maddelerin tam metni sizlere ayrıca gönderilmektedir. Yapılan değişiklikler özetle şunlardır:
- Dernekler Kanunun 23. Maddesinde, Derneklere; “üyeliğe kabul edilenler ile üyeliği sona erenlerin adını, soyadını, doğum tarihini ve kimlik numarasını kabul edilme ve sona erme tarihinden itibaren kırk beş gün içinde merkezinin bulunduğu dernekler birimine bildirme” yükümlülüğü getirilmiştir.
- Geçici Madde 1’de ise Derneklerin Yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içinde, yani 25 Eylül 2020 tarihine kadar “üyeliği devam edenlerin adını, soyadını, doğum tarihini ve kimlik numarasını merkezinin bulunduğu dernekler birimine bildirme” yükümlülüğü getirilmiştir.
- Bu bildirimi yerine getirmeyen dernek yöneticileri hakkında beş yüz Türk lirası idarî para cezası verileceği düzenlenmiştir.
Yasa ile getirilen bu düzenlemeler de Anayasa’da düzenlenen örgütlenme özgürlüğü ile özel hayatın gizliliği haklarına aykırıdır. Bu haklar tarafı olduğumuz Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 8 ve 11. Maddeleri ile de korunmaktadır. Bu nedenle Sözleşme hükümlerine de aykırıdır.
Nitekim Avrupa Konseyi Hükümet Dışı Kuruluşlar Hukuku Uzmanlar Kurulu tarafından hazırlanan 20 Nisan 2020 tarih ve CONF/EXP(2020)2 sayılı Raporda, bu yasa değişikliklerinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 8. Maddesinde düzenlenen özel yaşama saygı hakkını, 11. Maddesinde düzenlenen örgütlenme özgürlüğünü ihlal ettiği; ayrıca haklara yönelik sınırlandırmanın meşru ve hukuka uygun olabilmesi için aranan kanunilik ve ölçülülük unsurlarını içermediği vurgulanmıştır. Yine raporda, eldeki resmi verilere göre Türkiye’de 2017 yılında 11.239.693 olan derneklere toplam üyeliğin, keskin bir düşüşle 2019 yılında 7.374.281’ye indiği, 2018 yılında getirilen üye bildirim zorunluluğunun da bu azalmaya katkıda bulunduğu, sözü edilen değişikliklerin Türkiye’de esasen daralmakta olan sivil toplum alanına ek bir daralma daha getireceğine ilişkin meşru kaygıların olduğu dile getirilmiştir.
Yasanın Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesi ya da TBMM tarafından değiştirilmesine kadar uygulanacağı, yasaya uymayanlara idari para cezasının verileceği öngörülmektedir.
Üyelerinize, bu düzenleme nedeniyle yapacağınız uygulamaya ilişkin bilgi vermenizi önermekteyiz. Ayrıca uygun bulmanız halinde, üyelerinize bu düzenlemenin temel hakları ihlal ettiği, dileyenlerin yargı yoluna başvuru haklarının olduğu bilgisinin de paylaşılabileceğini belirtmek isteriz. Bilgilerinize sunulur. Saygılarımızla.
Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu