KÖK HÜCRE VE TROMBOSİTTEN ZENGİN PLAZMA ÜZERİNE TOTBİD VE TUSYAD’IN GÖRÜŞÜ
Bu yazı 10 Aralık 2012 tarihinde Anadolu Ajansı’na gönderilmiştir.
Son zamanlarda yazılı ve görsel basında sporcularda oluşan kas yaralanmalarında uygulanan bazı tedavi yöntemlerini “kök hücre tedavisi” olarak isimlendiren ve bu yöntemi “mucize tedavi” olarak nitelendiren haberler ve yazılar yer almaktadır. Türkiye Spor Yaralanmaları Artroskopi ve Diz Cerrahisi Derneği (TUSYAD) ve Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği (TOTBİD) Spor Travmatolojisi Şubesi, bu yanlış değerlendirmeler nedeniyle aşağıdaki noktaları aydınlatma gereği duymuştur:
Öncelikle, söz konusu haberlerde bahsedilen aslında kök hücre tedavisi değil, Trombositten Zengin Plazma (TZP)* uygulamasıdır. TZP uygulaması ile kök hücre tedavisi aslında tamamen farklı tedavi yöntemleridir, TZP uygulamasının “mucize tedavi” olarak nitelendirilmesi ise şu an için bilimsel gerçeklerle bağdaşmamaktadır.
Kök hücreler vücuttaki değişik hücre tiplerine dönüşebilme yeteneği olan hücrelerdir. Bu hücreler hasarlı ya da hastalıklı organ veya vücut bölümlerindeki etkilenmiş hücrelerin yerini alabilecek olan sağlıklı normal hücrelere dönüşebilirler. Bu nedenle kök hücre tedavisi pekçok hastalığa karşı umut vaad etmektedir. Kök hücreler günümüz olanaklarıyla genellikle kişinin kemik iliğinden veya yağ dokusundan elde edilmektedir. Erişkin dokulardan elde edilen bu kök hücrelerin kullanımı henüz deneysel düzeydedir ve bu tedaviler ülkemizde ancak Sağlık Bakanlığı’nın özel izni ile yapılabilmektedir. Embriyolardan da kök hücre elde edilmesi olanaklıdır ancak birçok ülkede bu konuda yasal ve etik engeller vardır.
TZP ise kişinin kanının özel işlemlerden geçirilmesiyle hazırlanır. Ancak TZP’nin içinde kök hücre bulunmaz. TZP’de yüksek oranda bulunan trombositlerin içinde hücre göçünü ve yara iyileşmesini hızlandıran ve yeni kan damarları oluşumunu sağlayan maddeler ve büyüme faktörleri vardır.
Son yıllarda tıbbın değişik alanlarında olduğu gibi çeşitli ortopedik hastalıkların ve spor yaralanmalarının tedavisinde de yaygın olarak kullanılmaya başlanan bu yöntemin etkinliği konusundaki bilimsel kanıtlar henüz yetersizdir. Bu yöntemin reklam amaçlı veya gereksiz kullanımı konusundaki endişeler sadece ülkemizde değil bütün dünyada giderek artmaktadır. Yakın zamanda saygın bir tıp dergisinde yayınlanan bir makalede Güney Kore'de bilimsel temele dayanmaksızın TZP kullanımının yasadışı olduğu belirtilmiştir**. Dünyaca ünlü üst düzey sporcuların, yaralanma sonrası erken dönemde TZP uygulaması ile spora döndükleri iddiaları ile yürütülen kampanyalar, bilimsel gerçeklerle örtüşmemektedir. Çoğu zaman TZP uygulamaları ile birlikte yapılan diğer tedavilerin etkinlikleri göz ardı edilmekte, iyi sonuçlar sadece bu yönteme bağlanmaktadır.
Uluslararası Olimpiyat Komitesi, TZP'yı 2011 yılında doping kapsamındaki uygulamalardan çıkartmıştır. Ancak, TZP kullanımı hakkındaki uzlaşma bildirgesinde " ... günümüzde kas yaralanmalarının tedavisinde TZP kullanımı konusunda çok az miktarda bilimsel kanıt mevcuttur. Yöntemin en uygun dozu, zamanlaması, miktarı, uygulama sıklığı, içeriği ve enjeksiyon sonrası rehabilitasyon programı konusunda belirsizliklerin giderilmesine ihtiyaç vardır." denilmektedir.
Bu ifadelerden yöntemin kullanılmasına karşı olduğumuz sonucu çıkmamalıdır. Etkinliği ile ilgili kanıtlar yetersiz de olsa, TZP günümüz bilgileri ışığında göz ardı edilemeyecek bir yöntemdir. Ancak, uygun hastalarda bilimsel ve gerçekçi kullanım esastır.
Sonuç olarak;
TZP uygulaması ile kök hücre tedavisi tamamen farklı tedavi yöntemleridir, TZP uygulamasının “mucize tedavi” olarak nitelendirilmesi ise şu an için bilimsel gerçeklerle bağdaşmamaktadır. Duruma göre ilaç tedavileriyle, cerrahi girişimlerle, fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleriyle birlikte kullanılmalı ancak mucize beklenmemelidir. Bu yöntemin kullanımını suistimal edecek yaklaşımlardan ve hastaları yanlış bilgilendirecek yazı ve söylemlerden kaçınılmalıdır.
Saygılarımızla,
Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği (TOTBİD)
Türkiye Spor Yaralanmaları Artroskopi ve Diz Cerrahisi Derneği (TUSYAD)
* PRP = Platelet Rich Plasma
** Park YG, Han SB, Song SJ, Kim TJ, Ha CW. Platelet-rich plasma therapy for knee joint problems: review of the literature, current practice and legal perspectives in Korea. Knee Surg Relat Res. 2012 Jun;24(2):70-8. Epub 2012 May 31.